EN DOUS días consecutivos da semana pasada vin tiradas na rúa outras tantas chaves. E deume por pensar na nosa relación con estes pequenos obxectos: son a típica cousa á que non lle fas moito caso pero sen a que ás veces nin poderías vivir: pensemos por exemplo no que pasa cando deixas a chave dentro da casa, ou tes unha desas pechaduras que se bloquean se as deixas postas dalgún xeito determinado (normalmente, cruzadas). Decidir en quen confías para deixarlle un xogo de emerxencia vén sendo case como designar o teu mellor amigo ou a quen ves máis fiel (aínda que ás veces é cuestión de comodidade). E cando atopas unha soa, sen chaveiro que a identifique (como as que vin na rúa), éntrache un pouco de desacougo: Quen a botará en falla? Será importantes para o seu dono? Que abrirá? Ese desacougo é semellante ao que che atrapa cando ves, por exemplo, estás a piques de saír de viaxe e non recordas onde está a chave daquela maldita maleta. No ámbito dixital falariamos dun contrasinal ou unha clave, palabra que ten a mesma orixe que chave. Logo están as chaves que non sabes que facer con elas, esas que abren / pechan portas que nunca máis agardas cruzar: antigos fogares teus, casas que xa non existen ou vivendas das que te desaloxaron: unha herdanza, unha ex, un banco, un xuíz. E estas, aínda que ás veces se resistan, dáche igual que se perdan e alguén poida escribir algo sobre cousa tan minúscula.

Como prometín na crónica do domingo, na xuntanza xacobea de Portomarín houbo miradas e miradas. Non se perdan a que o popular Juan Serrano, anfitrión, lle dirixe ao socialista Antonio Gato (de Monterroso) mentres lle ofrece uns bombóns.

En cambio, Serrano tiña mellor cara cando lle ofreceu o doce a unha compañeira de partido, Raquel Arias, moito máis galante:

Aquí, en cambio, quen ten mala cara é a delegada da Xunta en Lugo: será porque hai que coidarse xa pensando na inminente ‘operación bikini’.

NON SE lle poden poñer portas ao campo, pero hai quen o intenta literalmente. E non me refiro só a eses camiños que te atopas no cu do mundo e que están pechados por unha cadea ou unha cancela, que por Galicia, onde somos tan celosos da propiedade privada, hai uns cantos. Refírome a sitios habitados, urbanos, nos que é o mesmo Concello o que pon portas ao campo. En Lugo cidade, abonda con saír polo parque Marcos Cela para ver un par de cancelas que pechan (coa súa correspondente chave) non se sabe que. Como o aramado separa un camiño público dunha zona en costa que está a monte, deduzo que son portelos habilitados para cando haxa que rozar ou cortar árbores fóra da zona transitable. E haberá alguén que terá a responsabilidade de gardar esa chave ou de saber onde está. Cantas chaves poderá gardar un empregado de xardíns dun Concello? Haberá unha mestra? Existirá un cuarto, nalgunha propiedade municipal, cheo de chaves ata o teito? Conservarán alí as que usaban cando os parques públicos (polo menos, os dalgunhas cidades) eran pechados ás noites? E onde gardarán as chaves das portas que hai nas pilastras dalgunhas pontes, como a nova de Lugo (a das Saamasas) e algunhas da autovía? Agocharán detrás unha escaleira inmensa (como as que percorren os aeroxeradores por dentro) ou non haberá nada máis que un cuarto baleiro e poeirento? E é que, ás veces, detrás das portas, como as do campo, non hai ren.

Volveu a pasar. Antes do verán rompín un vaso azul na cociña. Recollín os cristais, varrín e ao día seguinte aspirei, movendo todo o que se pode mover nunha cociña. Dende aquela volvín  a varrer ou aspirar moitas veces, sen que atopara ningún trociño máis, pero a semana pasada apareceu un anaquiño de cristal azul nun recuncho debaixo da ventá. Onde estivo agochado ese maldito lixo todas estas semanas? Que vida propia teñen os obxectos inanimados cando nós non miramos? O do soldadiño de chumbo, que namoraba a unha boneca, era un conto ou foi unha realidade que viviu H. C. Andersen? En casos como este é cando penso en facer algunha nova lei de Murphy, xa saben, aquel sabio que descubriu que as torradas sempre caen pola parte que está untada e, sobre todo, que se algo pode saír mal, vai saír mal (a primeira lei de Murphy). A meirande achega deste home é que nos dá pé para ir engordando o seu legado. Así, á vista do cristaliño fuxidío eu podería concluír que todo lixo minúsculo acaba manifestándose aínda que non o busques, o que en galego popular resumiría a miña avoa dicindo aquilo de que a merda sempre aboia. Murphy, que era enxeñeiro, morreu antes da popularización de internet, así que non puido comprobar que, por exemplo, as conexións USB son fieis á súa primeira lei: o xeito correcto de enchufalas é sempre ao contrario de cómo as conectas inicialmente. Co cal tamén se cumpre outra lei fundamental nestes tempos, a do informático: (case) todo se arranxa saíndo (neste caso, sacando) e volvendo a entrar.

NO INSTITUTO, ese tempo no que moitas chorradas inútiles se gravan a lume no teu cerebro, fixémonos un día unhas risas cunha noticia que saía nun xornal, na que alguén propoñía a recuperación do latín como idioma para o uso diario. Saía a tradución de varias expresións diarias, entre elas ‘charta mundatoria’, que é como se chamaría en latín o papel hixiénico. Polas querenzas escatolóxicas habituais desas épocas, é a única que me quedou. Acórdome da tradución moitas veces no baño. Ás veces penso tamén que ese papel é unha das cousas máis usadas no mundo (no civilizado e desenvolvido) e, ao tempo, menos valoradas. En tempos pensaba tamén que era das menos innovadoras, ata que descubrín que mesmo o I+D chegou a estes rolos que agora mercamos por quilos nos hiper. Primeiro chegaron a dobre e a tripla capa; despois, as cores; seguidamente, os perfumes; máis tarde, o papel húmido, e aquí xa empezaron os problemas, porque xa se sabe que non hai nada inocuo. Para empezar, o papel húmido, segundo os fontaneiros, é veleno para os canos; Despois, chegaron os megarrolos, que deben de estar patrocinados polas tendas de decoración, porque non caben nos portapapeis habituais e obrigan a cambialos. E o último invento chorra é o tubo de papel reciclable, que se pode tirar no inodoro, algo que sen dúbida fará máis fácil a vida… dos seus creadores.

Unha curiosidade festiva para rematar o ano: sabido é que en Lugo os políticos case comparten días de aniversario. Por exemplo, Xosé López Orozco, Joaquín García Díez e Xosé Manuel Barreiro cumpren anos, por esta orde, en días sucesivos: 15, 16 e 18 de setembro, respectivamente. E o actual presidente da Deputación (nado o 15 de novembro) e o seu predecesor (o 16), outro tanto.

Pero hai un do que as súas biografías oficiais (polo menos nas dúas que se poden atopar en internet) poñen o ano en que nacue, o seu estado civil, o número de fillos… pero non o día exacto en que cumpre anos. E o curioso é que non ten problemas en celebrar o aniversario.

Que cousas pasan!

Ah: e feliz fin de ano.

Cantaba Raphael hai anos que A veces llegan cartas. Supoño que hoxe, cos móbiles e o email, xa non tería razón de ser tal canción, que agora os únicos que nos mandan cartas son os bancos, as empresas de servizos (que susto nos darán este mes as eléctricas?) e pouco máis. Ben, pois nas últimas semanas eu teño recibido dúas polo correo de toda a vida, e resúltame tan raro que non me resisto a contalo.

A primeira foi de Nelson Zumel, que utiliza a súa propia tarxeta para enviar un saúdo dende Muxía. A tarxeta foi medrando. Agora xa é un tarxetón de 16 × 11,5 (máis ancho que este texto) e o número de distincións que figuran alí ascende a 65. A última é o galardón que lle deu a Deputación de Lugo cando accedeu a retirar os seus cadros do Museo Provincial. A relación, por certo, faime pensar no raros que son os nomes dalgúns premios. Por exemplo, o Concello de Forcarei outorga Flores de Toxo de ouro, que si, que a chorima é moi linda, pero non sei eu se darlle un toxo a alguén, aínda que estea dourado, é un agasallo agradable. Zumel ten unha destas flores de toxo, ademais de títulos como o de vizconde da Illa de Santa Cruz (México).

A segunda carta que me chega, ou máis ben nota manuscrita, é de Santos Vega Fernández, un dos fillos de Rafael de Vega Barrera, o médico de Lugo fusilado nos comezos da Guerra Civil. No escrito asegura que “Deus e o tempo” faranlle “xustiza en Lugo” a este doutor. O que non sei é se Deus e o tempo lle darán, como algúns propoñían, o seu nome a ese hospital que se vai inaugurar na precampaña das eleccións municipais de 2011. Creo que vou empezar en Facebook unha campaña para que ao hospital de San Cibrao lle dean o nome do Santo Job: nove anos de construción máis tres ou catro máis de proxecto demostran sobradamente a paciencia dos habitantes de Lugo.

Enlazando cos dous anteriores posts, leo un artigo de Fernando Jáuregui no que asegura que un dos soños de Rodríguez Zapatero é que lle dean o Nobel da Paz. Este ano concedéronllo a Obama, e non temos aínda moi claro que méritos fixo nos nove meses que leva gobernando o país máis poderoso da Terra. Máis ben é un Nobel polas expectativas que polos feitos. Se é por iso, poderían terllo dado a ZP, que si que ten algún mérito máis: retirou as tropas de Irak (non recordo se foi o primeiro dos socios de Bush que o fixo), non ten reparo en enviar soldados a países lonxanos en (presuntas) misións de paz, pariu unha Alianza de Civilizacións para que se achegaran o Islam e Occidente e puxo algo de calma nunha sociedade sobresaltada polo 11-M. Dende logo, non vai pasar á historia como O Pacificador, pero algo máis si que fixo.

A nova programación de outono da TVG supuxo, entre outras novidades, a desaparición do Ben falado, o microespazo lingüístico que primeiro se emitiu polas mañás e ultimamente saía despois do Telexornal do mediodía. Deste programa sorprendíame que foran quen de encher cinco minutos con cuestións lingüísticas do máis variado, como a orixe dos topónimos e dos apelidos ou as variantes dialectais dunha palabra. Fora significativo o episodio número 249, que tiña un carácter reivindicativo moi rechamante. Despois decatámonos de que foi o derradeiro. Creo que aínda se pode atopar en internet.

Porén, mantense o outro programa lingüístico de despois de xantar, o Cifras e letras do que, como xa contei algunha vez, son fan (xa o era cando se emitía en La 2, con Elisenda Roca). Pero dá mala espiña que leven tanto tempo a repetir programas. Estes días outonais, por exemplo, sae Martín, un teleco do Morrazo que xa foi eliminado a comezos deste verán.

Nestes intres que vivimos de susceptibilidades lingüísticas, a continuidade ou non destes programas nos que a lingua é un elemento fundamental pode ser significativa para algúns. Un xa cae, e sobre o outro, as malas linguas aseguran que Lodeiro, o presentador de Cifras e letras, ten o tempo contado: disque a súa orientación política é demasiado evidente. Haberá que seguir atento ás pantallas.

Por certo, en Cifras e letras teñen de lingüista a Helena Pombo, a mesma que n’O Nordés. É lóxico: son da mesma produtora.

Aproveitando que Caixa Galicia organiza unha macroexposición en Vigo sobre Maruja Mallo, a pintora nada en Viveiro en 1902, empezan a publicarse cousas sobre a relación entre esta creadora e o seu Lugo natal. Había certo desapego, aínda que hai quen di que iso non é exacto. O certo é que a macroexposición (que non me consta que vaiamos ver en Lugo) faime lembrar a miña primeira visita ao museo Reina Sofía de Madrid, hai xa anos. Creo recordar que había dous cadros de Maruja Mallo; nos carteliños que os acompañaban, figuraba como lugar de nacemento Vigo… ou era Tui (onde naceu o seu irmán Cristino)?