UN RECONTO de esquelas dun xornal fíxome descubrir hai pouco que na miña aldea natal morreran en tres días dúas persoas de máis de cen anos (101 e 103). Dous centenarios (dos 1.400 de Galicia) non é mala porcentaxe para unha parroquia de 857 habitantes. Sober supéranos, aclaro. Da miña aldea tamén era Palmira, que morreu en 2011, catro meses antes de chegar aos 109. Un ve eses datos, primeiro fai unha broma (ameazar a alguén con vivirlle sempre) e despois pensa se a súa aldea ten algo especial, que fai que a xente viva máis. É unha das grandes cuestións da ciencia actual, e máis cando os avances científicos e, en especial, médicos fan que sexa doado acadar idades provectas. O ‘xornalismo de centenarios’ é todo un clásico das redaccións. Aos xornalistas gústanos preguntarlles aos que pasan esa barreira cales son as súas rutinas, que tal o levan de saúde… se beben ou se dan a algún vicio en especial. Esta última pregunta é a que explica que moitas veces destaquemos aquilo de que alguén chegou aos cen e aínda segue bebendo unha fechiña de augardente tódolos días despois de botar a partida. Eu entrevistara a un centenario de Baleira. Pregunteille que había que facer para vivir tanto e contestoume, tallante: “Non morrer”. Palmira, a miña veciña que quedara ás portas dos 109, dicía que o truco era traballar moito (algo no que coinciden todos), comer san e non perder unha festa. Vai ser iso.

ADENDA

Citei a Sober na edición impresa porque é un dos concellos que máis publicita os seus centenarios. Pero está moi lonxe de ser o que máis centenarios ten, xa non só en Galicia, senón mesmo en Lugo. Os concellos coa meirande porcentaxe de persoas con cen o máis anos son, por esta orde, o lugués O Courel e o ourensán Lobeira (o 0,37 por cento da poboación), seguidos de Boborás e Gomesende (0,36), A Pobra do Brollón (0,33), Entrimo, Sarreaus, Beariz, O Incio e Pantón, todos eles con porcentaxes por riba do 0,3. A de Sober é do 0,21.

AOS GOBERNOS dámoslles dereito a que poñan orde en certas actividades e costumes privados: o consumo de sal ou graxas, o tabaquismo, o alcoholismo… Unha das últimas teimas, polo menos en España, son os horarios: hai unha campaña para que deixemos de trasnoitar, e mesmo algún candidato (Rajoy) propuxo cambiar o noso actual fuso horario, unha herdanza do franquismo, para adaptarnos aos costumes europeos. Pero logo chegan organizacións amparadas (teoricamente) polo Estado e poñen unha final de Copa do Rei ás nove e media da noite dun domingo. Aínda sen penaltis, a cita rematou na madrugada do luns, que é, supostamente, día laborable. Contrasta isto co ocorrido á semana seguinte, cando o fútbol europeo organizou a súa gran festa anual (a final da Champions) para as nove menos cuarto dun sábado, véspera dun día maioritariamente non laborable. Os españois temos a sona de que somos os que mellor improvisamos (iso dixeron na Conferencia de Paz de 1991), e haberá que adxudicarnos a de que somos os que mellor levamos as olleiras. Vainos a marcha, e gústanos crear escola e que os nosos herdeiros empecen tamén desde pequenos a trasnoitar: abonda con ver a cantidade de nenos presentes nas celebracións da Copa e da Champions. Os fillos dos futbolistas poden deitarse máis tarde? Trasnoitar tamén é algo que exportamos: levámolo mesmo ás nosas excolonias americanas. Chega con oír nas radios estes días a Enrique Iglesias propoñendo (nunha canción pensada para América) bailar “ata as dez”, enténdese que da mañá. Que resistencia a nosa!

LUIS SUÁREZ, goleador do Barcelona e agora mesmo Pichichi da Liga española, confesou hai un mes, na televisión uruguaia, que el na casa ouriña sentado (no minuto 8 deste video). Semellante notición converteuse en motivo de comentario inmediato en certa prensa deportiva. Alí mesturaron as súas habilidades dentais (foi sancionado varias veces por trabar os seus rivais, a última catro meses), os seus alcumes (El Pistolero, El Conejo) e fixéronse chanzas sobre un home que “Morder, morde, pero facendo pis é unha señorita” (título nunha web arxentina). É posible que mentres lemos comentarios como estes, no noso WhatsApp estea entrando algún chiste sobre a pouca puntería dos homes cando ouriñan. É curioso, porque todos, nenos e nenas, aprendemos a facer as nosas necesidades sentados. Pasando o tempo, o habitual é que eles o fagan de pé e elas, sentadas, aínda que as nosas constitucións corporais non impiden que sexa ao revés. Pero seica no fútbol masculino, ese deporte tan viril no que o terreo de xogo remata cheo de cuspidelas e onde algúns xogadores celebran os seus goles con ereccións incluídas (abonda con ver as fotos, sen necesidade de fixarse moito), só vale facer gala de ser un home á vella usanza. Igual no fondo o problema é ese: non está ben visto ser diferente. Suárez explica que fai augas sentado por unha cuestión de hixiene e limpeza, pensando nos seus nenos. Nótase que quen se ri del nunca limpou un baño.

ALGUÉN PREGUNTA se coñezo o título exacto dese tema que está a cantar esa rapaciña en ‘Got Talent España’ e eu non só respondo que é ‘O mio babbino caro’ de Puccini, senón que adxunto un vídeo subtitulado de Maria Callas interpretando esta aria de ‘Gianni Schicchi’. Na procura descubro, abraiado, que o de España non é novidoso. E acabo por pensar que é obrigatorio que en calquera dos ‘Got Talent’, sexa no país que sexa, concurse alguén, preferentemente muller e menor de quince anos, cantando esta aria. E tamén parece obrigatorio que os membros do xurado acollan a actuación con acenos de pasmo, coa boa aberta, facendo reverencias ou tirándose no chan. O público, por suposto, non para de aplaudir dende o principio: que dozura, que tenrura, que beleza, que… Pasou en Holanda, en Estados Unidos, en México, en España hai unas semanas e en Romanía hai uns días. E a min esta fascinación que xeran algunhas cancións paréceme un pouco enganosa. É como se consideraramos que tal canción é un canon de algo: se a cantas ben, pasas o concurso: ademais, é linda (“cuqui”) e cortiña: non importa que haxa pezas máis doces ou difíciles (de agora e de antes). Recórdame o que facían algunhas orquestras para rematar as verbenas. Para demostrar un suposto poderío (?) vogal e instrumental, cantaban o tema central de ‘Underworld’ ou perpetraban, igualmente a berros, ‘La fiesta pagana’, de Mägo de Oz. Que arte!

ADENDA

Pódense escribir moitas cousas sobre isto, sobre a xente que canta na casa e a quen os seus acaban por convencer de que valen para iso, cando logo na vida real non é así. Tamén habería que preguntarse se tanta precocidade é normal. Menos mal que a Jorge Javier Vázquez, o máis crítico dos xurados de ‘Got Talent España’ non se lle ocorreu preguntar aos concursantes se saben de quen é o que cantan. Igual de ‘O mio babbino caro’ (aínda que non creo que fose o caso) lle dicían que a autora é Amira Willighagen, rapaza holandesa que, por certo, ten entrada na Wikipedia en español.

Por certo: tanto en Holanda como agora en España, a rapaza que interpretou ‘O mio babbino caro’ pasou despois a ‘Nessun dorma’, outra desas arias que tanto vale para gañar unha Champions como para anunciar calcetíns.

82 ANOS cumpriu o meu pai esta fin de semana. Por eses días, os informativos falaban do histórico concerto duns septuaxenarios en La Habana. A miña avoa, que pasou os vinte últimos anos avisando da súa inminente morte, adoitaba exclamar un “Quen dará chegado alá” cando oía falar de xente de idade tan avanzada. En tempos, os setenta e os oitenta eran dúas idades pouco menos que inalcanzables: no medievo, con corenta xa eras un vello, e non digamos con cincuenta. Eran outras épocas, outro ritmo de vida, outra medicina, outras contornas… Agora, en cambio, vemos publicidade do estilo “os cincuenta son os novos corenta”, que intenta convencernos de que é posible cumprir anos e seguir sendo un rapaz. É unha soberana estupidez, tanta como pensar que a partir de certas idades (cincuenta, sesenta…) acaba todo. No fondo, é un asunto comercial: hai que facer negocio como sexa, comprar roupa de verán mesmo cando aínda non empezou a primavera. Os maiores (a palabra “vello” hai tempo que está prohibida) son tan bo nicho comercial como calquera. Unha vez conquistado o mercado dos bebés (vía pais e grazas ao declive demográfico), agora toca o dos que pasan da idade de xubilarse. E como cada día hai menos pequenos, pronto promocionarán casas non pola proximidade a colexios, senón a xeriátricos. Iso si, a lei de dependencia segue adelgazando; é mellor ser un Rolling Stone para ter unha boa vellez.

HABÍA UN pequeno de poucas semanas na cola, metido no seu minúsculo carriño, e notei como acaparaba as miradas embobadas de todos os que estabamos agardando detrás da súa nai, incluído eu. É fascinante a capacidade inconsciente que teñen eses nenos para xerar ganas de abrazalos, facerlles aloumiños e, en suma, achuchalos. Ás veces, ata se che pon un sorriso parvo. Non é a única cría que provoca arelas coma esas: o mesmo nos pasa con outros cachorros, en especial os das dúas especies que levan máis tempo a carón dos humanos: os gatos e os cans. Iso explica por que YouTube está cheo de vídeos destes animais, especialmente de curta idade, e mesmo dalgunha rede social (Pinterest) chegouse a dicir que só valía para compartir fotos de gatiños. Vén sendo a mesma tenrura que producen, por exemplo, os osos de peluche, que nacen para que os estrullemos. Asunto á parte é a reacción dos que están con eses pequenos (sexan humanos ou animais), que van dende o que pon cara de satisfacción (“a xente recoñece o lindo que é o meu cativo!”) ata o que sufoca, por educación, un bufido (“deixade de sobarme o neno!”). Hai campañas para que os cans pouco amigos de carantoñas leven un lazo amarelo na correa; obviamente, non podes facer iso cun cachorro humano. Claro que iso dura ata esa idade en que o neno adquire autonomía e o adorable cativo do cuco pasa a ser o repelente neno que corre e bourea á túa beira.

(Na foto, uns gatos nunha fiestra… debuxados, si.)

TODA EXPOSICIÓN ou texto sobre os tempos antigos coincide no alto grao de sucidade no que vivían os nosos antepasados. Recordo unha mostra en Lugo na que destacaban que as cidades romanas (Roma, ese referente que usamos para tantas e tantas cousas) ulían rematadamente mal. Ata hai dous ou tres séculos, na glamurosa París a xente tiraba os ouriños á rúa dende as casas. Os perfumes non se usaban tanto para ulir ben e atraer aos outros como para ocultar malos cheiros. Os parámetros de hixiene, está claro, non eran os mesmos que hoxe en día. Agora estamos no extremo contrario. De feito, xa hai quen di que nos aseamos de máis, que aos nenos non lles vén mal xogar coa terra (algo que agora parece estar prohibido), e mesmo hai estudos que vinculan algunha enfermidade grave coa nosa asepsia militante. Iso non debe levar a descoidar o aseo persoal. Todos asumimos o desagradable que é atoparse con alguén abandonado polo seu desodorizante, en especial se ten unha profesión cara ao público: hostalería, comercio, forzas da orde… Neste senso, eu son moi intolerante con algunhas cheirumes: teño deixado de ir a sitios onde se comía máis que ben porque non me apetecía ter que facer unha colada extraordinaria cada vez que saía do local. O cheiro que deixa o tabaco nunha casa despois dunha fin de semana de moito fume foi, por exemplo, o que me fixo deixar de fumar. Este luns cumpríronse seis anos diso.

(Na foto, un bloque de margaridas de suave olor)

AS DÚAS tarxetas que máis utilizo comparten espazo na carteira, polo que máis dunha vez teño sacado a do Sergas para pagar algunha compra ou a do banco para as consultas médicas. As reaccións van dende un adusto “esta non é” ata aquela vez que me dixeron “se queres, pásocha, pero sospeito que a máquina non vai aceptala”. Daquela, a rapaza da óptica e máis eu acabamos falando do ben que estaría telo todo nunha soa tarxeta e poder con ela pedir medicamentos, sacar cartos, pagar a compra dunha soa vez ou en prazos, identificarte diante dun policía ou dun garda de tráfico, obter descontos no hipermercado ou na tenda, entrar na piscina da que es socio, sacar libros para os nenos na biblioteca do barrio ou calquera da porrada de cousas que se poden facer co milleiro de tarxetas que ultimamente poboan os nosos petos e bolsos. Algunhas cousas xa se poden facer cun escaneo do iris ou as pegadas dactilares, e para outras xa abonda cun bo smartphone. Ese móbil de última xeración ofrecerache a posibilidade de xuntalo todo nunha conta única de Gmail, co cal na vida virtual xa non necesitas andar con varias tarxetas, que xa San Google se ocupa de todo. É como volver á nenez, cando tiñas un único médico para todo, fose unha fractura ou un catarro, o resto dos problemas solucionábanse dicindo unha palabra de catro letras (mamá, papá) e nin sequera había que molestarse en recordar números de teléfono.

(Na foto, Alonso de Entrerríos (Nacho Fresneda, á esquerda), descubrindo en ‘El ministerio del tiempo’ que ese cartón de plástico é cartos.)

CÓNTOLLE a alguén de fóra que eu adoito facer a revisión ocular “polo San Froilán” e sorpréndese de que a referencia sexan as festas de Lugo e non, por exemplo, algo máis xenérico, como o outono, ou máis preciso, como o mes de outubro. Óscar, o do Oslo, enténdeme perfectamente: “É como se fose un referente temporal”. E o certo é que en Lugo cidade as cousas pasan normalmente xusto antes (poucas), durante (algunhas) ou despois (moitas) do San Froilán. Por exemplo, no meu edificio adoitan poñer a calefacción na semana seguinte ás festas, igual que en moitos outros. E algúns agardamos a que pasen as festas para poñer a cama de inverno: esas mantas, esas sabas térmicas ou, no meu caso, ese edredón nórdico que un deses tremendos estudos habituais asegura que causa fibrose pulmonar. As festas son como un fito anual para lembrar: no Domingo das Mozas do ano X couberon nesta mesa 34 comensais; no do ano Z coñecéronse os pais de Fulano… isto último é posible que fose usual en tempos nos que os mozos tiñan menos lugares para intimar. Así que non é de estrañar que mesmo os de fóra manteñan esas tradicións. Ata o ano pasado, o Nadal chegaba ás rúas de Lugo cando Pórtico e Carrefour decidían. Agora é Mercadona quen o fai: o luns pasado estaban poñendo os turróns e os polvoróns. Haberá que crear un intervalo temporal, como un fito no calendario, que podería ser Lugo A.F. (antes de San Froilán) ou D.F. (despois).