Os novos alcaldes, nomeadamente os das mareas cidadás de Santiago e A Coruña, abriron un lindo debate sobre o laicismo a conta da ofrenda a Xesús Sacramentado das capitais do antigo Reino de Galicia, que se celebra cada infraoitava (palabra que só debe de ser familiar para os de Lugo, e non todos) de Corpus. Como Martiño Noriega e Xulio Ferreiro, respectivamente, teñen procedencias nacionalistas, procuramos no arquivo a ver se tiñamos foto dalgún alcalde bloqueiro que fixera a ofrenda. E si: tocoulle ao predecesor de Elena Candia, Orlando González, no ano 2010. É, con todo, un debate que me gusta: o voto diante desa hostia en permanente exposición é tradición histórica ou é relixión? Un alcalde ten que manter as súas crenzas ou debe mirar polas dos que non pensan como el?

Ese debate seica se abriu tamén cando o primeiro goberno de López Orozco (1999-2003) e os membros nacionalistas daquel produtivo executivo decidiron antepoñer o carácter institucional da súa función. Así, era doado ver á primeira tenente de alcalde, Branca Rodríguez Pazos, e ao responsable de economía, Fernando Blanco, asistindo a todo canto oficio relixioso fose ineludible acudir, que en Lugo hai uns cantos. Os xornalistas chanceabamos, porque había momentos en que neste tipo de actos (San Froilán, o Corpus, a ofrenda, San Roque, Semana Santa…) había máis representantes do PSOE e do BNG que do PP. O domingo pasado ocorreu exactamente o contrario: do PP foron todos e do PSOE, tres ou catro. Nunha desas, nos soportais do concello, recordo a Fernando Blanco aclarándonos os xornalistas, sen que llo pedíramos, que el estaba alí “como representante do Concello e de todos os lucenses”, como testemuñaba, sinalou, a medalla municipal que aínda levaba no pescozo. Nun pleno da Deputación, Cacharro rira algunha vez diante de Blanco coa presunta querenza dos nacionalistas “polos símbolos, as medallas, as bandeiras e esas cousas”.

Dicía que estivemos a buscar fotos de alcaldes bloqueiros renovando este voto secular sen problemas. Pero o mellor foi que na procura apareceu esta foto impagable, dunha das dúas ofrendas (2001 e 2008) que fixo o último alcalde de Santiago que a presentou, Xosé Sánchez Bugallo. O daquela rexedor santiagués é o segundo pola dereita nesta imaxe do 23 de xuño de 2001, entre López Orozco e Branca Rodríguez Pazos. Despois de Fernando Blanco intúense ao finado Marcos Cela, o devandito Cacharro, Xosé Piñeiro e a Xaime Castiñeira. E quen é o que está entre os dous ‘brancos’ do BNG e mira para a súa dereita? Si: Francisco Fernández Liñares. Que tempos.

CANDO me mostraron por primeira vez o piso que logo ía ser a miña casa, xusto diante estaban preparando unha monumental cacharela de San Xoán. Un ano despois, cando eu xa vivía oficialmente alí, repetiron fogueira. Dous anos despois, montaron esa e, nun perfecto exemplo do que é o movemento veciñal en Lugo, unha segunda na outra estrema do barrio. Aquelas foron as derradeiras cacharelas do rueiro. Así que quedei coas gañas de facer algunha achega acorde coa miña profesión: uns quiliños de xornais vellos, por exemplo. Pero o combustible que se levaba naqueles lumes novos, como en todos, era a madeira. Por estas datas, os medios de comunicación adoitamos empregar a licenza de dicir que é ‘a noite máis curta’ (que realmente non é esta, senón a do 21 ou 22), e tamén repetimos aquilo de que isto ten unha orixe pagá, de adoración ao sol e de benvida oficial ao verán. Pode cansar ler a mesma historia ano tras ano, pero hai que pensar sempre nos que len por primeira vez e nos que se queren lucir, , no medio da chea de San Xoán, citando esas orixes celtas, castrexas ou, en resume, “dos antigos”. Os expertos din que estas cacharelas teñen un ánimo purificador, de queimar cousas vellas e de abrirse ao tempo novo, á luz do verán. O malo é o tufo histórico que teñen estas cousas; porque tamén era un ‘lume purificador’ o que empregou a Inquisición contra os que se saían da ortodoxia. E o mesmo ‘lume purificador’ usárono os nazis contra os libros ‘dexenerados’. Como en todo (o mesmo pasa, sen ir máis lonxe, coas redes sociais), o lume non é o culpable, senón quen e para que o usa.

A FINAIS de abril, descubrín na pasarela do Miño en Lugo un cadeado prendido no arame, e chamoume tanto a atención que quitei a foto que publicou este xornal. Ao pouco tempo, souben que iso é unha tradición que empezaron os seguidores de Federico Moccia, novo alcalde dunha vila italiana, que creou a moda nunha das súas novelas. Sabendo iso, aos poucos volvín pasar por alí e vin que xa non había un só, senón máis de media ducia, a meirande parte cunha dedicatoria. Ás veces dan ganas de crear tradicións deste tipo, aínda que sexan algunha trasnada, pensando en que dentro duns séculos algún antropólogo se poña a escaravellar na orixe dalgunha costume e comprobe que ninguén sabe de onde sae. Daquela xa nos teremos reencarnado catro ou cinco veces e nos vai dar exactamente igual. Penso por exemplo no costume de tirar moedas en calquera depósito de auga, que empezou na Fontana de Trevi romana e agora xuro que o teño visto importado mesmo nalgún muíño galego. Ti podes facelo na futura fonte da Praza de San Marcos de Lugo á vista de moita xente e verás como en breve te imitan. Se é que realmente somos gregarios mesmo nas chorradas. Así que cando saia de aquí vou deixar un coio enriba dun poste da ORA; a ver se logro que dentro de cen anos sexa unha tradición popular, como (dixérono a semana pasada nun concurso da tele) tocarlle en Verona un peito a unha muller… de pedra, iso si.

Disque este domingo foi a primeira vez que un ministro acode a unha Ofrenda do Antigo Reino de Galicia. Imos ter que mirar o arquivo e as crónicas deste voto a Xesús Sacramentado. Iso si,  Xosé Blanco, que na misa sentou a carón do delegado do Goberno en Galicia, Antón Louro, estivo no oficio e na ofrenda pero non quedou para a procesión posterior.