Os novos alcaldes, nomeadamente os das mareas cidadás de Santiago e A Coruña, abriron un lindo debate sobre o laicismo a conta da ofrenda a Xesús Sacramentado das capitais do antigo Reino de Galicia, que se celebra cada infraoitava (palabra que só debe de ser familiar para os de Lugo, e non todos) de Corpus. Como Martiño Noriega e Xulio Ferreiro, respectivamente, teñen procedencias nacionalistas, procuramos no arquivo a ver se tiñamos foto dalgún alcalde bloqueiro que fixera a ofrenda. E si: tocoulle ao predecesor de Elena Candia, Orlando González, no ano 2010. É, con todo, un debate que me gusta: o voto diante desa hostia en permanente exposición é tradición histórica ou é relixión? Un alcalde ten que manter as súas crenzas ou debe mirar polas dos que non pensan como el?

Ese debate seica se abriu tamén cando o primeiro goberno de López Orozco (1999-2003) e os membros nacionalistas daquel produtivo executivo decidiron antepoñer o carácter institucional da súa función. Así, era doado ver á primeira tenente de alcalde, Branca Rodríguez Pazos, e ao responsable de economía, Fernando Blanco, asistindo a todo canto oficio relixioso fose ineludible acudir, que en Lugo hai uns cantos. Os xornalistas chanceabamos, porque había momentos en que neste tipo de actos (San Froilán, o Corpus, a ofrenda, San Roque, Semana Santa…) había máis representantes do PSOE e do BNG que do PP. O domingo pasado ocorreu exactamente o contrario: do PP foron todos e do PSOE, tres ou catro. Nunha desas, nos soportais do concello, recordo a Fernando Blanco aclarándonos os xornalistas, sen que llo pedíramos, que el estaba alí “como representante do Concello e de todos os lucenses”, como testemuñaba, sinalou, a medalla municipal que aínda levaba no pescozo. Nun pleno da Deputación, Cacharro rira algunha vez diante de Blanco coa presunta querenza dos nacionalistas “polos símbolos, as medallas, as bandeiras e esas cousas”.

Dicía que estivemos a buscar fotos de alcaldes bloqueiros renovando este voto secular sen problemas. Pero o mellor foi que na procura apareceu esta foto impagable, dunha das dúas ofrendas (2001 e 2008) que fixo o último alcalde de Santiago que a presentou, Xosé Sánchez Bugallo. O daquela rexedor santiagués é o segundo pola dereita nesta imaxe do 23 de xuño de 2001, entre López Orozco e Branca Rodríguez Pazos. Despois de Fernando Blanco intúense ao finado Marcos Cela, o devandito Cacharro, Xosé Piñeiro e a Xaime Castiñeira. E quen é o que está entre os dous ‘brancos’ do BNG e mira para a súa dereita? Si: Francisco Fernández Liñares. Que tempos.

As eleccións municipais de 1999 depararon en Galicia uns resultados moi transcendentes, no sentido de que transcenderon o seu tempo. Naqueles tempos do fraguismo (aínda faltaban seis anos para o bipartito) e do aznarismo (aínda faltaban catro para o zapaterismo), cidades aparentemente tan rancias (por conservadoras) como Lugo ou Pontevedra tiñan gobernos de esquerda. O BNG facíase co poder en Vigo, o PSOE mantiña Santiago e, por suposto, A Coruña, e recuperaba Ferrol, de tal xeito que Ourense (Manuel Cabezas) era a única gran cidade galega nas mans do PP. Dende este sábado, o pontevedrés Miguel Anxo Fernández Lores queda como único representante daquela fornada de alcaldes das grandes cidades. O outro que quedaba, o lugués José López Orozco, renunciou esta semana. Aquelas corporacións, moi marcadas por a cultura dos pactos, foron moi produtivas e, xa digo, transcenderon no tempo. Delas saíron xente como, entre outros, un conselleiro de Industria (o lugués Fernando Blanco) ou, indirectamente, a primeira alcaldesa de Lugo, ou un secretario xeral do PSdeG, José Ramón Gómez Besteiro. Este aspira a ser o próximo presidente da Xunta… se non llo impide a colleita deste 2015.

Semella que hai catro anos se castigou ao PSOE polas políticas erráticas de Rodríguez Zapatero, mentres que neste 24-M o castigado parece ser o PP polas súas políticas de axuste (e o PSOE e os partidos ‘da Casta’). Iso é que se pode deducir dos resultados, e iso me leva a cuestionarme algo que parecía un axioma electoral: ¿Pero non quedaramos en que as eleccións municipais sempre se fan en clave local? Pois parece que non sempre é así.
Si se pode facer unha lectura local no ocorrido nas dúas maiores cidades de España, e, se me apuran, mesmo na de Galicia (disque en Vigo Caballero arrasou pola súa política de proximidade e humanización de inhóspitos recantos esquecidos). E é que os resultados de Madrid e, sobre todo, Barcelona demostran que non sempre o que lle importa á xente normal é a última elucubración mental dun partido, senón as cousas do día a día: non a independencia, senón a axuda social; non o soberanismo, senón o reinvestimento do gasto superfluo. Aínda que, e aí hai un paradoxo, moitas das cousas que queren arranxar as mareas cidadás non entran na súa competencia.

Sexa o que sexa, as corporacións locais que están a tomar posesión nestes intres ou que xa o fixeron vanos dar catro anos que, posiblemente, serán apaixonantes. Sorte a todos os alcaldes.

Os resultados electorais do 24-M van obrigar a pactos moi concorridos. Ata agora, o que abundaban eran os bipartitos, pero agora hai que subir a cifra: tres, catro… Vai haber corporacións nas que vai ter que haber moita esquerda: Foz, Sarria… Caso peculiar é o de Tui. Nesta cidade, con 13.600 electores, presentáronse oito candidaturas. En Lugo capital foron unha lista máis, para 81.336 censados (seis veces máis). E na capital provincial dos tudenses, Pontevedra, tamén foron oito listas, pero para 67.816 electores (cinco veces máis).

Pero o sorprendente do caso, o que fai único ao meu concello natal, é que as oito candidaturas de Tui lograron representación. A máis votada, o PP, conseguiu catro dos dezasete concelleiros (tiña nove), o que abriu a posibilidade dun pacto de todos contra Fernández Rocha (o discutido cabeza de lista do PP ten os mesmos apelidos que o de Lugonovo) que lle vai dar a alcaldía a Enrique Cabaleiro González, do PSOE, con tres edís. Non haberá polipartito, porque non todos entrarán no goberno, pero o apoio na sesión de investidura seica vai ser moi multicor.

Volvendo ao tema dos recheos de hai uns días, nestas eleccións houbo algunhas candidaturas que rozaron o insulto cara aos electores ou, se se quere suavizalo, que foron un xeito de mandar a alguén ao matadoiro no nome da causa: do partido, neste caso. O exemplo máis evidente é o de Vigo, onde o PP fixo desembarcar a unha conselleira de Facenda, Elena Muñoz, para intentar pelexar contra Abel Caballero. Se se pensa en gañar, e máis na cidade máis poboada de Galicia, non se pode improvisar unha cabeza de lista catro meses antes. Así que entre ese desdén, o poderío viguista de Caballero (que ás veces recórdame ao primeiro López Orozco, ese que ía casa por casa), a improvisación e algúns erros de vulto, non foi estraño a escandalosa malleira que o PSOE lle deu ao PP en Vigo. Os erros dos populares chegaron a tal extremo que a candidata chegouse a fotografar diante do Alfageme, o polémico barco co que varios grupos veciñais intentaron afundir a Caballero. Foi en van, evidentemente, e o pesqueiro segue alí, “precioso”, en palabras do segundo alcalde de Vigo que chega ao terceiro mandato na democracia.

O PP, como sempre, foi o gañador na provincia de Lugo o 24-M, pero houbo dúas comarcas onde obtivo peores resultados dos que se podían agardar: nalgúns casos, a sorpresa rozou o pasmo. Agridoce foi a sensación na Mariña, onde os populares recuperaron Riotorto e Mondoñedo (aínda que lles custou ferro e fariña), pero perderon, quizais inesperadamente, Burela, Trabada, Lourenzá, Alfoz. A Chaira foi o outro caso: esa comarca onde en tempos só se vía unha clara cor azul pepé nos concellos.

O de Guitiriz, que supostamente vai volver ás mans socialistas, podía ser previsible, debida á división veciñal que se viviu nos últimos catro anos. A ver se neste cuatrienio poñen algo de paz entre todos. O de Muras, seica, tamén era esperable, debido á división interna dentro do propio goberno de Issam Alnagm Azzam, ese alcalde que tanto gustaba ás axencias de noticias (chamábano sempre que había unha guerra en Oriente Medio). O retorno de Antonio de Dios en Meira era, tamén segundo as malas linguas, igualmente esperable. Pero o de Xermade e Ribeira de Piquín foi como saltar a banca: poucos agardaban que o PP deixara de ser o máis votado en dous concellos que durante décadas estiveron nas mans deste partido.

Sumando Pol (onde o PSOE ampliou a súa maioría) e A Pastoriza (onde se pode repetir o bipartito PSOE-BNG), resulta que na que ata o de agora era a comarca máis popular de Galicia, vai haber minoría de gobernos do PP (cinco de doce).

O que nunca falla é o dominio do PP no concello natal do seu fundador, Vilalba, aínda que Gerardo Criado perdeu un concelleiro e quedou cunha maioría absoluta xusta (nove diante de oito). Na capital chairega, o PSOE quedou a 27 votos da sétima acta: teríallo quitada ao PP e na terra de Manuel Fraga tería sido pouco menos que a apocalipse.

O normal é que as candidaturas leven nos postos de saída os nomes relevantes, os de xente que vai traballar se sae elixida, e para o final quedan os que van de apoio e que se verán nun apuro se teñen que entrar na corporación: en Santiago, por exemplo, no pasado mandato houbo un que tivo que deixar unha consellería para ser alcalde. Pero é complicado facer as listas, e máis en sitios pequenos, e ás veces os partidos enchen co que poden, mesmo con xente que non é da localidade en cuestión e, obviamente, non pode votar por si mesma.

E así se dan casos como o ocorrido este 24-M en Beariz, na provincia de Ourense, onde o PSOE sumou nada menos que seis votos… cando se escollían nove concelleiros. É dicir, como mínimo tres dos membros da candidatura socialista non votaron (ou non puideron facelo) por ela. Algo semellante case ocorre en Vilar de Santos, único concello galego gobernado por Compromiso por Galicia. Alí, o PSOE concorreu cunha lista de sete persoas (sen suplentes, como en Beariz) e sumou ¡oito votos! Polos pelos!

Ás veces é conveniente que alguén da candidatura sexa do concello en cuestión. Por Lugo aínda recordamos cando, en 2007, o PP presentou unha lista en Negueira de Muñiz na que nin o cabeza de lista residía nese concello. Tal recheo foi ‘premiado’ polos veciños do concello menos poboado de Galicia con cero votos.

Ás veces, fanse cambios coa idea de mellorar, pero vólvense contra un. Pasou con algunha candidatura que ía de gañadora e acabou perdendo. Pero hai outras ocasións en que se fan cambios e todo segue igual. O PP tivo que cambiar dous cabezas de lista en Lugo, un polo falecemento do anterior (Francisco Acal, alcalde de Baleira); o outro, pola renuncia a repetir de Antonio Muiña Pena, rexedor de Friol dende hai mil anos. Ben, pois os resultados non se viron afectados, e iso que a substitución de Muiña foi cousa de última hora. En Baleira, Ángel Martínez-Puga López mantivo os seis edís, perdendo só un punto, e en Friol, José Ángel Santos Sánchez mesmo mellorou o resultado, cun concelleiro máis (o PP pasa de sete a oito). Neste concello veciño de Lugo, por non cambiar, non cambiou a participación, que foi unha das máis elevadas, un 85,7 por cento. Ou sexa, todo corrixido e aumentado.

O período que vai dende a noite electoral ata a constitución das corporacións locais é tradicionalmente o que máis dimisións concentra en España, e iso que aquí, como titulou unha vez o meu gran homónimo Lugilde, semella que Dimitir é un nome ruso. Xa caeron, polo menos, os alcaldes saíntes de Muras, Monterroso e Alfoz. Claro: non é fácil aguantar dende a oposición vendo como revisan o teu labor e te reprenden por el. Hai excepcións, claro: Regina Polín (PSOE) pasou da alcaldía á oposición en Guitiriz sen problemas, e o mesmo fixo José Antonio García en Sarria. Os dous, por certo, recuperaron despois a cadeira de mando. Tamén hai variedade entre os que perden unha e outra vez: a mindoniense Elena Candia, corredora de fondo, sufriu dúas derrotas antes da súa vitoria do 24-M. E queda a dúbida de que vai pasar, se os pactos non lle dan a alcaldía, co popular Jaime Castiñeira, que prometeu cesar… pero só se gobernaba (e non cumpría o seu contrato con Lugo). Os de Lugonovo, por certo, queren que se vaia canda un señor que entrou con el na corporación de Lugo o mesmo ano, 1999: José López Orozco.